Waterlinie

Defensieve werken

Een waterlinie is een serie defensieve werken die omgeven zijn door gebieden die bij dreiging onder water gezet kunnen worden. Waterlinies zijn in Nederland eeuwenlang toegepast bij de verdediging, want ons waterrijke land is zeer geschikt voor een dergelijke verdedigingslinie.

Linies en stellingen

U kunt niet spreken over 'de' Nederlandse waterlinie, want er hebben er een groot aantal bestaan: de belangrijkste zijn: de Grebbelinie, de Oude Hollandse Waterlinie, de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de IJssellinie, het Zuiderfrontier en de Stelling van Amsterdam.

Oude Hollandse Waterlinie

De Oude Hollandse Waterlinie werd in de zeventiende en achttiende eeuw gebruikt voor de verdediging van Holland. Deze linie hield het Franse leger tijdens de Hollandse Oorlog tegen dat onder leiding van koning Lodewijk XIV na het Rampjaar 1672 de republiek wilde veroveren. Toen de Fransen waren verdreven kwam men tot het inzicht dat de linie beter iets naar het oosten verlegd kon worden, zodat ook de steden Utrecht en Woerden door de waterlinie beschermd zouden worden.

Nieuwe Hollandse Waterlinie

Dit plan werd pas na 1815 verder uitgewerkt. De verdedigingswerken en inundatiegebieden worden sinds 1871 de Nieuwe Hollandse Waterlinie genoemd. Deze waterlinie loopt van het IJsselmeer, toen Zuiderzee, naar de Biesbosch en bestaat uit een groot aantal dijken, forten, bunkers en andere versterkingen bij gebieden die onder water gezet kunnen worden. Na de Frans-Duitse Oorlog van 1870/1871 werden een groot aantal forten aangepast, omdat de brisantgranaat moeiteloos door de bewapening bleek te kunnen dringen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleek de Nieuwe Hollandse Waterlinie, mede door het gebruik van vliegtuigen, achterhaald te zijn.

Werelderfgoed

De Nieuwe Hollandse Waterlinie werd in juli 2021 opgenomen op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. De verdedigingswerken voor de verdediging van Amsterdam, de Stelling van Amsterdam, werd al in 1996 op deze lijst geplaatst. "De linies vertellen het verhaal van de verdediging van Holland als bestuurlijk en economisch hart van Nederland," schreef minister Ingrid van Engelshoven bij de toekenning van de erfgoedstatus in 2021. "De plaatsing van drie Nederlandse iconen op de Werelderfgoedlijst is een bijzondere waardering voor deze gebieden. Ik heb mogen zien wat deze gebieden te bieden hebben. Ook heb ik een gedeelte van de Limes zelf gewandeld. Dit is erfgoed waar Nederland trots op mag zijn."

Fort Asperen

Het torenfort bij Asperen in de provincie Gelderland maakte onderdeel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het drie verdiepingen tellende fort heeft buitenmuren die anderhalve meter dik zijn. Fort Asperen wordt omgeven door een gracht. Een ophaalbrug verschaft toegang tot het verdedigingswerk.
Fort Asperen

Lunetten Houtense Vlakte

Tussen 1819 en 1826 werden voor de verdediging van Utrecht vier forten aangelegd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De verdedigingslinie werd hierbij naar het oosten opgeschoven, zodat ook de Domstad beschermd zou zijn bij een vijandelijke aanval. De vier Lunetten op de Houtense Vlakte hebben nu de status rijksmonument.
Lunetten Houtense Vlakte

Fort Jutphaas

Aan het einde van de achttiende eeuw had Nederland zich nauwelijks kunnen verweren tijdens de aanval van het Franse leger. Koning Willem I wilde Nederland weerbaarder maken. Hij liet de Nieuwe Hollandse Waterlinie versterken, met onder meer Fort Jutphaas.
Fort Jutphaas

Fort Pannerden

Het negentiende-eeuwse Fort Pannerden werd tussen 1869 en 1872 gebouwd als sperfort. Het moest een aanvallend leger tegenhouden dat via de rivier de Waal optrok in de richting van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort werd gerestaureerd en in 2016 opengesteld. Men organiseert er nu tentoonstellingen en andere activiteiten.
Fort Pannerden

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over de geschiedenis en de cultuur van Nederland waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Nederland in Oorlog

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.