Waardgelders

Tachtigjarige Oorlog

Waardgelders waren huursoldaten tijdens de Tachtigjarige Oorlog in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Deze waardgelders werden door de stadsbesturen aangesteld om de stad te beschermen tegen aanvallen en de rust te herstellen als zich onlusten voortdeden. In feite was het een legertje dat bestond uit huurlingen.

Waardgelder

Net als het Spaanse leger bestond het leger van de opstandelingen tijdens de Tachtigjarige Oorlog vooral uit huurlingen. Zij waren niet altijd even loyaal aan hun opdrachtgever. Deze huurlingen kregen maandelijks een voorschot op hun soldij, maar zij kregen niet het hele bedrag, want de legerleiding wilde volkomen dat ze er tussentijds vandoor gingen. Pas als de veldtocht was afgelopen kregen ze het resterende geld. De naam waardgelder komt daar vandaan. Waardgelder komt van het Duitse woord Wartegeld dat wachtgeld betekent.

Scherpe Resolutie

In 1617 namen de Staten van Holland een Scherpe Resolutie aan, waarin de steden op eigen gezag en voor eigen rekening waardgelders mochten aannemen om onlusten te voorkomen. Deze maatregel werd genomen om de invloed van de schutterijen terug te dringen, want in deze schutterijen waren veel contraremonstranten actief. Prins Maurits was een aanhanger van de contraremonstranten. Johan van Oldenbarnevelt wilde voorkomen dat prins Maurits van Nassau een greep naar de macht uitvoerde in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Prins Maurits

Voor prins Maurits, de kapitein-generaal van het Staatse leger, was de aanstelling van waardgelders onacceptabel, want dit bedreigde zijn gezag. De stadhouder hield de raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt verantwoordelijk voor deze situatie. Maurits bezocht de gewesten. Als voorbeeld kan Nijmegen dienen. Nijmegen als de belangrijkste remonstrantse stad van Gelderland. Maurits stelde de wet, zoals historicus Arie van Deursen het noemde, ontsloeg een aantal regenten uit hun functie en verving ze door eigen aanhangers. "Vervolgens bezocht hij de provinciale landdagen van Gelderland en Overijssel. Sindsdien steunden beide provincies zijn beleid in de Staten-Generaal."

Utrecht

De kapitein-generaal van het Staatse leger ging in juli 1618 naar Utrecht om daar de nieuw aangestelde waardgelders af te danken. Volgens de historicus Jan Wagenaar werden hierna ook in andere steden de buitenlandse waardgelders in stilte ontslagen en vervangen door goedkopere Nederlandse soldaten. Vervolgens liet Maurits ook in Holland de waardgelders afdanken. Ook daar veranderden de stadsbesturen.

Synode van Dordrecht

Bovendien eiste de prins een synode die moest regelen dat de contraremonstranten genoeg kerken ter beschikking kregen. De eerste vergadering van de Synode van Dordrecht zou op 13 november 1618 beginnen met een kerkdienst in de Grote Kerk van Dordrecht. Na afloop van de synode werden de remonstrantse dominees uit de Republiek verbannen. Johan van Oldenbarnevelt werd twee maanden later gearresteerd, veroordeeld en onthoofd.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de Tachtigjarige Oorlog. Lees Tachtigjarige Oorlog als u meer wilt weten over de oorlog van de Nederlandse gewesten tegen Spanje en het ontstaan van Nederland. Waardgelders komt ook voor in onze uitgave Tachtigjarige Oorlog 1568-1648.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Tachtigjarige Oorlog

De Tachtigjarige Oorlog was niet alleen de langstdurende oorlog in de Nederlanden, maar ook de belangrijkste, want de Nederlandse gewesten keerden zich af van het Habsburgse bestuur en daardoor ontstond de zelfstandige staat Nederland. In de Tachtigjarige Oorlog vonden een groot aantal belegeringen en veldslagen plaats. De belangrijkste worden besproken in het 'Tachtigjarige Oorlog 1568-1648: de opstand en het ontstaan van Nederland'. Ook de belangrijkste veldheren, zowel aan Spaanse als aan Nederlandse zijde, zijn te vinden in deze uitgave.
Tachtigjarige Oorlog


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.