Scherpenzeel

Plaats in Gelderland

Het dorp Scherpenzeel in de Gelderse Vallei behoorde in de Franse tijd tot de provincie Utrecht, maar het dorp werd in 1814 bij Gelderland gevoegd. Ook in vroegere tijden lag dit dorp in de vuurlinie tussen de belangen van de het Sticht Utrecht en het hertogdom Gelre.

Twisten

Zowel in Gelderland als Utrecht werd een groot aantal kastelen gesticht voor de verdediging van de gevestigde belangen. De inwoners van Scherpenzeel hebben eeuwenlang geleden door de machtsstrijd tussen het Sticht Utrecht en het hertogdom Gelre. Het kasteel van de heren van Scherpenzeel speelde een rol in dit conflict.

Huis Scherpenzeel

De heren van Scherpenzeel bewoonden vanaf het midden van de veertiende eeuw een versterkt huis dat werd omringd door twee grachten. In de achttiende eeuw werd het kasteel omgevormd tot een buitenplaats. In die tijd was de familie Royaards eigenaar van Huis Scherpenzeel. Het landgoed en het huis worden nu beheerd door de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen.

Hervormde Kerk

Naast het kasteel heeft Scherpenzeel nog enkele monumentale panden. De belangrijkste is de Hervormde Kerk met een Mariatoren uit de veertiende eeuw. Omdat de bevolking van Scherpenzeel groeide werd de kerk verschillende keren uitgebreid. De kerk werd gewijd aan Sint-Antonius. Antonius van Egypte leefde in de derde eeuw en is de stichter van het kloosterleven. De kerk kwam in 1597 in protestants bezit doordat pastoor Hendrick Jansz Mom zich bekeerde tot het protestantisme. De kerk werd tijdens Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd. Op 22 april 1945 bliezen de Duitsers de kerktoren op. De toren viel op het kerkschip. Het kostbare Friedrichsorgel, de klokken en het uurwerk gingen verloren. Een gedenksteen uit 1947 herinnert aan deze gebeurtenis.

Monumenten

Het Hooghe Huis aan de Dorpsstraat dateert uit de zeventiende eeuw. Het bestaat uit twee evenwijdige vleugels, waarvan de zadeldaken loodrecht op de straat staan. Het is niet bekend waarvoor de panden met de trapgevels dienden. Waarschijnlijk was er een handelsfirma in wol of bier gevestigd. Tegenwoordig wordt dit pand uitgebaat als bed & breakfast. Aan de Barneveldsestraat 4 staat een monumentale boerderij. Hofstede Ebbenhortst dateert uit de zeventiende eeuw. De woonhuisgevel heeft echter een negentiende-eeuws karakter. De stal werd in 1881 vernieuwd. Op het erf staan ook een houten wagenschuur onder een pannen wolfdak en een schuur met gemetselde zijwanden.

Station

De rijksweg N224 liep oorspronkelijk dwars door het dorp. Aan het einde van de twintigste eeuw werd de weg aan de noordzijde om het centrum geleid. Scherpenzeel had vroeger met Woudenberg een station. Scherpenzeel had vroeger met Woudenberg een station. Station Woudenberg-Scherpenzeel stond aan de spoorlijn tussen Kesteren en Amersfoort. De lijn was van 1886 tot 1944 voor het passagiersvervoer in gebruik. Het station werd in 1957 gesloopt voor de bouw van een uitbreiding van de meelfabriek Koopmans.

Bestuur

Scherpenzeel werd in de Franse tijd bij Utrecht getrokken, maar deze correctie werd na het vertrek van de Fransen in 1814 weer teniet gedaan. Scherpenzeel hoort sindsdien weer bij Gelderland. Scherpenzeel is nog altijd een zelfstandige gemeente. Het provinciebestuur wilde deze plaats samenvoegen met de grotere gemeente Barneveld. De gemeenteraad van Scherpenzeel wilde dit niet. De provincie plaatste grote vraagtekens bij de financiële houdbaarheid op langere termijn en betwijfelde of Scherpenzeel de kwaliteit van bestuur op peil kon houden. Scherpenzeel verhoogde liever de belastingtarieven, zei een bestuurder van deze gemeente tegen Omroep Gelderland. Zo is het: vrijheid heeft een prijs. Scherpenzeel werkt samen met Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Veenendaal en Wageningen samen in het regionale samenwerkingsverband Regio Foodvalley.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de mooiste plaatsen en monumenten in Gelderland. Lees de interessante uitgave Gelderland: Geschiedenis en bezienswaardigheden om meer te weten te komen over de mooiste provincie van Nederland. Scherpenzeel komt ook voor in onze uitgave over de geschiedenis van Gelderland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Geschiedenis Gelderland

Deze uitgave over Gelderland van Ruud van Capelleveen is zeker niet saai te noemen. Gelderland heeft een rijke geschiedenis en ook landschappelijk veel te bieden. De auteur informeert u op onderhoudende wijze over de geschiedenis en wetenswaardigheden van de honderdvijftig meest interessantste plaatsen in Gelderland.
Bezienswaardigheden in Gelderland


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.