Grachtengordel Amsterdam

Zeventiende-eeuwse uitbreidingen

De zeventiende-eeuwse grachtengordel van Amsterdam is sinds 2010 opgenomen in de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. De grachtengordel is het onderdeel van de binnenstad langs de vier belangrijkste grachten: Singel, Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht. De Grachtengordel van Amsterdam werd in 2010 aangemerkt als UNESCO-werelderfgoed.

Halvemaanvorm

Tot het einde van de zestiende eeuw bestond Amsterdam uit het gebied binnen het Singel en de huidige Kloveniersburgwal. Na de eeuwwisseling breidde de stad zich snel uit. Dit gebeurde tussen 1578 en 1665 in vier fasen. Na 1660 werden de Herengracht, de Keizersgracht en de Prinsengracht doorgetrokken tot aan de Oostelijke Eilanden en kreeg de stad de typerende halvemaanvorm. Amsterdam behield deze vorm tot de stadsuitbreidingen in de tweede helft van de negentiende eeuw. De grachtengordel kwam dus grotendeels in de zeventiende eeuw tot stand.

Gouden Eeuw

De grachtengordel bestaat niet alleen uit waterwegen, want met deze term wordt het geheel van straten, kades, bruggen, woonhuizen en grachten bedoeld. Veel grachtenpanden getuigen van de grote welvaart die in de Gouden Eeuw door handel ontstond. Amsterdam werd een spil in de wereldhandel. Deze stad speelde ook een grote rol bij de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.

Vluchtelingen

Amsterdam was een van de laatste grote Hollandse steden waar de Alteratie plaatsvond. De katholieke bestuurders moesten in 1578 plaatsmaken voor de protestanten. De nieuwe bestuurders kwamen veelal van buiten de stad. Sommigen hadden jarenlang als religieuze vluchteling geleefd. In de Zuidelijke Nederlanden hield het Spaanse bestuur stand. Het gevolg daarvan was dat een groot aantal rijke handelaren uit Antwerpen naar Amsterdam kwam. Dankzij de kennis en de contacten van deze vluchtelingen nam het belang van de stad snel toe.

Eerste uitbreiding

De nieuwe bestuurders kozen voor uitbreiding van de stad. Men stelde in 1585 een plan op. Dit plan werd in twee fases uitgevoerd: de Eerste en de Tweede Uitleg. Bij deze stadsuitbreiding werden de eilanden Uilenburg, Marken en Rapenburg aangeplempt. De Lastage werd een woonwijk voor de werkman. Men leefde in deze wijk destijds dicht op elkaar onder slechte hygiënische omstandigheden. De rijke Vlaamse en Portugese joodse immigranten bouwden prachtige huizen rond de Antoniesbreestraat.

Derde Uitleg

Tijdens het Twaalfjarig Bestand nam de welvaart toe. De toestroom van nieuwe immigranten overtrof de sterfte door pestepidemieën. Met de Derde Uitleg tussen 1613 en 1625 bouwde men vooral voor de groeiende elite. De Herengracht werd verbreed en de Keizersgracht, de Prinsengracht en de Brouwersgracht werden gegraven. De bouwpercelen werden opgehoogd met zand dat in de Gooistreek en de Duinen achter Haarlem werd afgegraven. Op de Westelijke Eilanden bouwde men pakhuizen en scheepswerven voor de West-Indische Compagnie en panden voor de handel op de Oostzee. Tijdens deze uitleg ontstond ook de Jordaan. Bij de bouw van deze wijk volgde men de loop van de bestaande sloten. Hierdoor kreeg de wijk een onlogisch stratenpatroon.

Vierde Uitleg

Amsterdam nam in 1656 het besluit voor de Vierde Uitleg. Het plan hiervoor werd gemaakt door Joan Huydecoper van Maarsseveen (1599-1661). Het plan werd later aangepast door Daniel Stalpaert (1615-1676). De Oostelijke Eilanden, waar de Admiraliteit van Amsterdam en de Verenigde Oost-Indische Compagnie gevestigd waren, moest beter beschermd worden met fortificaties, meende het stadsbestuur. De verdedigingswerken werden doorgetrokken tot over de Amstel naar het IJ. De groeiprognoses van het stadsbestuur bleken te rooskleurig. Bovendien werd de stad na 1663 opnieuw geteisterd door de pest. Ongeveer 24.000 mensen stierven aan deze besmettelijke ziekte. De verkoop van de bouwkavels verliep daardoor langzaam. De bouwactiviteiten namen pas toe na de herroeping van het Edict van Nantes in 1598 door koning Hendrik IV, toen een grote stroom vluchtelingen uit Frankrijk naar Amsterdam kwam.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over de geschiedenis en de cultuur van Nederland waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland. De Grachtengordel komt ook voor in onze uitgave Amsterdam: Stadsgeschiedenis in 150 episoden.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Geschiedenis Amsterdam

Ruud van Capelleveen schrijft regelmatig een artikel over de rijke geschiedenis van de hoofdstad van Nederland. In dit e-book verzamelde hij 150 verhalen die zijn grote interesse en betrokkenheid tonen. Deze uitgave over Amsterdam bevat 150 episoden uit de rijke geschiedenis van Amsterdam aan de hand van interessante plaatsen en opmerkelijke verhalen. U kunt de geschiedenis van deze prachtige stad en zijn soms eigenwijze inwoners volgen vanaf de middeleeuwen tot in deze tijd.
Amsterdam


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.