Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC)

Economisch wapen

Bij de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) in 1602 speelde Johan van Oldenbarnevelt een grote rol. De concurrentie drukte de winst, meende de raadpensionaris. Bovendien kon de VOC een krachtig militair en economisch wapen zijn in de strijd tegen Spanje. Voor het eerst werd een bedrijf opgericht dat werd gefinancierd door middel van een groot aantal verhandelbare aandelen. De VOC kreeg het monopolie op de handel op de overzeese handel tussen de Republiek en het gebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van de Straat Magellaan.

Vennootschap

De Verenigde Oost-Indische Compagnie moest belastingen en accijnzen genereren waarmee de Tachtigjarige Oorlog gefinancierd kon worden. Johan van Oldenbarnevelt dwong de bestaande compagnieën tot een fusie. En zo ontstond het eerste bedrijf ter wereld, waarin handelsfirma's en personen door het kopen van een aandeel deel konden nemen: een vennootschap. De aandelen konden vrij gekocht en verkocht worden. In 1611 ontstond de eerste aandelenbeurs in Amsterdam.

Handel op Azië

Voor Johan van Oldenbarnevelt woog het staatsbelang zwaarder dan het profijt van de aandeelhouders. De VOC kreeg het alleenrecht voor de handel in het gebied tussen Kaap de Goede Hoop en de straat van Magellaan, maar de handelsschepen hadden ook een militaire functie. Deze bewapening varieerde vanwege het groot aantal verschillende scheeptypen. Bovendien werden de schepen in oorlogstijd zwaarder uitgerust. De VOC heeft ongeveer 4.700 schepen naar Azië gezonden. Omdat er in Azië geen belangstelling bestond voor Europese producten, werd de handel vooral met goud, zilver en textiel uit India betaald. Het ruilen van Chinese zijde tegen Japans zilver was zeer winstgevend. Pattani op het Maleise schiereiland werd een centrum voor de handel op China.

Oorlogsvloot

In de eerste jaren werd vooral geïnvesteerd in een oorlogsvloot die de wingewesten moest veiligstellen. Vooral in de eerste jaren werd veel strijd geleverd. In Azië werden Portugese havens en handelsposten aangevallen. Bovendien werden tweehonderd schepen buitgemaakt. Tijdens het Twaalfjarige Bestand ging de strijd tegen de Spanjaarden en de Portugezen in de oost gewoon door. Volgens de historicus Victor Enthoven verdiende de VOC in de eerste 21 jaar tien miljoen gulden aan de kaapvaart. Er werd met een groot aantal landen in Azië handel gedreven, zoals Birma, Cambodja, Ceylon, China, Japan, Perzië en Vietnam.

Organisatie

Op het toppunt van haar macht had de Verenigde Oost-Indische Compagnie in Azië 25.000 werknemers in dienst. Bovendien werkten 3.0000 man in Nederland bij de VOC. De hoogste autoriteit warende bewindvoerders van de VOC, de Heren XVII. In deze raad werden de belangrijkste beslissingen genomen. Daarnaast waren er vier regionale afdelingen: Amsterdam, Zeeland, West-Friesland en Maaze. In zes steden was een kantoor, een 'Kamer' gevestigd: Amsterdam, Delft, Enkhuizen, Hoorn, Middelburg en Rotterdam. Deze Kamers vormden het dagelijks bestuur van de VOC.

Batavia

De Raad van Indië bestuurde vanaf 1609 Indië, de belangrijkste vestiging van de VOC. De zes bestuurders van deze raad waren verantwoording verschuldigd aan de Heren XVII, maar de instructies waren zolang onderweg dat ze grotendeels hun gang konden gaan. De gouverneur-generaal was de hoogste vertegenwoordiger van de VOC in Indië. Jan Pieterszoon Coen was de beruchtste VOC-bestuurder in Indië. In 1621 overrompelde hij de Banda-eilanden. Hierbij werden vele Bandanezen op gruwelijke wijze vermoord. Door deze moordpartij wordt Jan Pieterszoon Coen nu niet meer gezien als een voorbeeldige bestuurder.

Einde

De Verenigde Oost-Indische Compagnie had veel te lijden van de Vierde Engels-Nederlandse Oorlog (1780-1784). Tijdens de Bataafse Republiek werd het bedrijf in maart 1795 genationaliseerd. De schuld van 120 miljoen gulden werd door de staat overgenomen. Formeel werd de VOC maart 1798 opgeheven. Nadat de lopende zaken waren afgehandeld werd de VOC op 31 december 1800 definitief opgeheven.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de Tachtigjarige Oorlog. Lees Tachtigjarige Oorlog als u meer wilt weten over de oorlog van de Nederlandse gewesten tegen Spanje en het ontstaan van Nederland. Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) komt ook voor in onze uitgave Tachtigjarige Oorlog 1568-1648.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Tachtigjarige Oorlog

De Tachtigjarige Oorlog was niet alleen de langstdurende oorlog in de Nederlanden, maar ook de belangrijkste, want de Nederlandse gewesten keerden zich af van het Habsburgse bestuur en daardoor ontstond de zelfstandige staat Nederland. In de Tachtigjarige Oorlog vonden een groot aantal belegeringen en veldslagen plaats. De belangrijkste worden besproken in het 'Tachtigjarige Oorlog 1568-1648: de opstand en het ontstaan van Nederland'. Ook de belangrijkste veldheren, zowel aan Spaanse als aan Nederlandse zijde, zijn te vinden in deze uitgave.
Tachtigjarige Oorlog


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.