IJssel

Rivier in Nederland

De rivier de IJssel takt bij Westervoort af van de Rijn en stroomt in noordelijke richting naar het Ketelmeer en het IJsselmeer. De lengte van de Gelderse IJssel is ongeveer 125 kilometer. Zutphen, Deventer, Zwolle en Kampen zijn de belangrijkste steden aan deze rivier.

Aftakking Rijn

De IJssel is waarschijnlijk pas in de vroege middeleeuwen als aftakking van de Rijn ontstaan. Daarvoor werd de rivier vooral gevoed door de Oude IJssel en de Berkel. Dit is ook het moment waarop het belang van Deventer als handelsplaats toenam en de belangrijkheid van Dorestad afnam. De IJssel is een betrekkelijk jonge rivier die het dal tussen Veluwe en Salland volgt.
Dankzij hun ligging aan de IJssel konden Zutphen en Deventer in de vroege middeleeuwen tot grote bloei komen.

Drususgracht

In de Romeinse tijd was de Rijn nog niet verbonden met de IJssel. De veldheer Nero Claudius Drusus zou een naar hem genoemd kanaal hebben laten graven om met schepen vanaf de Rijn naar de noordelijke streken van Germanië te varen om de streek rond de Elbe te veroveren. Mogelijk heeft deze Drususgracht tussen Westervoort en de Oude IJssel bij Doesburg gelegen. Zeker weten doen we dat niet, want er werd niets vastgelegd en de natuur heeft alle sporen uitgewist.

Steenfabrieken

De steenfabrieken langs de IJssel waren van groot economisch belang. Ze stonden overal langs deze rivier. Ook tijdens de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog hebben deze steenfabrieken een belangrijke rol gespeeld. Veel huizen in Nederland zijn gebouwd met stenen en dakpannen die zijn gebakken van IJsselklei. Even ten noorden van Doesburg was de grootste verzameling steenfabrieken geconcentreerd. Binnen een straal van twintig kilometer stonden zestien fabrieken. Deze hoge concentratie van steenfabrieken had wel een nadeel. Het was seizoensarbeid. Een groot deel van het jaar hadden de arbeiders geen inkomen.

Hoogwater

Het IJsselwater kon vroeger geweldig tekeer gaan. Bij hoge waterstanden stonden honderden boerderijen geïsoleerd op terpen. Soms werden bij hoogwater complete dorpen zoals Baak en Steenderen compleet van de buitenwereld afgesloten. Het dorp Wichmond bij Bronkhorst werd door de IJssel opgeslokt en verder landinwaarts herbouwd. Eeuwenlang wijzigde de loop van de rivier regelmatig. Langs de IJssel liggen veel dorpen die hierdoor van de ene naar de andere oever zijn verhuisd. Niet alle plaatsen hebben kunnen profiteren van de voordelen die de rivier bood: ze lagen geïsoleerd en hadden niet de verbinding met het achterland die Doesburg, Zutphen en Deventer wel hadden.

Waterbeheer

De oude boerderijen stonden meestal op een natuurlijke verhoging of op een terp. In de negentiende eeuw bouwde men de huizen van de dagloners meestal op of bij de dijk. In geval van nood moesten de bewoners een keus maken: de dijk verbeteren en bewaken of have en goed redden. De boeren konden hun vee redden door hun dieren op de dijk te brengen. In de Franse tijd werd het dijkonderhoud een gemeenschapszaak met de oprichting van de dienst waterstaat.

Kanalisatie

De kanalisatie van de Nederrijn heeft de bevaarbaarheid van de IJssel verbeterd. Door vergroting van de afvoer via de IJssel is ook een ruimere watervoorziening voor noordelijk Nederland gewaarborgd, schreven W.H. Heitling en Leo Lensen in 'Portret van de IJssel'. "De betere bevaarbaarheid van de IJssel had men ook kunnen bereiken door een kanalisatie, zoals de wet van april 1940 had moeten realiseren." Dit resultaat wordt nu bereikt met de stuw in de Nederrijn bij Driel. "Dat is de kraan die de waterstand op de IJssel regelt en tegelijk ook de toevoer naar het IJsselmeer."

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de mooiste plaatsen en monumenten in Gelderland. Lees de interessante uitgave Gelderland: Geschiedenis en bezienswaardigheden om meer te weten te komen over de mooiste provincie van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Geschiedenis Gelderland
Geschiedenis Overijssel

Deze uitgave over Gelderland van Ruud van Capelleveen is zeker niet saai te noemen. Gelderland heeft een rijke geschiedenis en ook landschappelijk veel te bieden. De auteur informeert u op onderhoudende wijze over de geschiedenis en wetenswaardigheden van de honderdvijftig meest interessantste plaatsen in Gelderland.
Bezienswaardigheden in Gelderland


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.