Cornelis de Houtman (1565-1599)

Nederlandse ontdekkingsreiziger

De Nederlandse koopman en ontdekkingsreiziger Cornelis de Houtman voer met de eerste Nederlandse expeditie naar Oost-Indië. Hij bezocht daar de eilanden Bali, Java, Madura en Sumatra. Deze reis staat bekend als de Eerste Schipvaart.

Gouda

Cornelis de Houtman werd op 2 april 1565 geboren in Gouda. Hij was een zoon van de bierbrouwer Pieter Jacobszoon de Houtman. Hij leerde de eerste beginselen van de zeevaartkunde in Amsterdam bij Robbert Robbertsz le Canu.

Lissabon

In 1592 werd Cornelis, met zijn broer Frederick, door de Amsterdamse kooplieden naar Lissabon gestuurd om informatie in te winnen over de Portugese handelsroute via Kaap de Goede Hoop naar Oost-Indië. Tijdens hun spionageactiviteiten werden de broers ontmaskerd en gevangengezet. Enkele kooplieden kochten hen vrij. In 1594 waren Cornelis en Frederick de Houtman weer in Holland.

Eerste Schipvaart

De reis van Cornelis de Houtman naar Indië staat bekend als Eerste Schipvaart. De schepen Mauritius, Amsterdam, Hollandia en de Duyfken vertrokken in april 1595 in opdracht van de Compagnie van Verre, een samenwerkingsverband van negen kooplieden uit Amsterdam. De leiding van de expeditie werd gevoerd door de scheepsraad. Het hoofddoel van de reis was Bantam op Java. Dit was destijds de grootste havenplaats in de regio. Het belangrijkste product dat daar werd verkocht was peper. Tijdens de reis van Cornelis de Houtman werden ook Serang en Bali aangedaan.

Problemen

De bemanningsleden kregen door vitaminegebrek last van scheurbuik. Op het kleine eiland Nosy Maritsa in Madagaskar werden zeventig Nederlandse zeelieden begraven. De voornaamste doodsoorzaak was scheurbuik. De tocht werd geen succes. Cornelis de Houtman kon niet diplomatiek optreden. Hij zou geen tucht en orde hebben kunnen houden. Zijn leiding kwam verder onder druk te staan toen hij bepaalde dat de een van de schepen nog naar de Molukken zou varen. De schipper die deze reis moest maken overleed echter vlak na een maaltijd. De bemanning dacht dat Cornelis de Houtman hem had vergiftigd. Cornelis de Houtman werd in de boeien geslagen. De scheepsraad besloot terug te varen naar Holland. De Houtman werd tijdens de reis nog in vrijheid gelaten omdat er onvoldoende moordbewijs was.

Laatste reis

De Eerste Schipvaart werd financieel geen succes. De kosten waren nauwelijks terugverdiend, maar men had wel gezien dat er mogelijkheden waren voor mooie winsten. De broers De Houtman maakten in 1598 nog een tweede reis naar Oost-Indië. Cornelis de Houtman kreeg deze keer de leiding over het schip. Hij hoefde geen verantwoording meer af te leggen aan een scheepsraad. De bemanning werd op 21 juni 1599 op Atjeh hartelijk ontvangen door de sultan. Portugese handelaren stookten de sultan echter op tegen de Hollanders.

Moord

De reis zou slecht aflopen voor Cornelis de Houtman. De sultan stuurde zwaar bewapende soldaten mee voor een reis naar Johor, waar de Hollanders voor de sultan strijd zouden leveren. Deze soldaten trakteerden op voedsel en alcoholische dranken. Hierin bevond zich een bedwelmende stof. Nadat de Hollandse bemanning verdoofd was geraakt vielen de soldaten van de sultan aan. Cornelis de Houtman kwam met zevenentwintig opvarenden om het leven. Zijn broer Frederick werd enkele jaren gevangen gehouden. Frederick de Houtman werd later in opdracht van prins Maurits vrijgekocht.

Herinnering

In 1880 onthulde men in de geboorteplaats van Cornelis en Frederick de Houtman een monument. Het kunstwerk in Gouda werd ontworpen door de kunstenaar Xavier Stracké. In 1901 kreeg het plantsoen waarin het monument staat de naam Houtmansplantsoen. In verschillende plaatsen in Nederland, zoals Amsterdam, Den Haag, Den Burg en Arnhem herinnert een straat aan Cornelis de Houtman.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over de geschiedenis en de cultuur van Nederland waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.