Scheurbuik

Scheurbuik tijdens verre reizen

Tijdens de reizen op zeilschepen op de grote vaart in de zestiende eeuw kregen de zeelieden last van scheurbuik. Hoewel de naam anders doet vermoeden is er bij deze ziekte geen sprake van een specifieke buikaandoening.

Voornaamste doodsoorzaak

Scheurbuik was de voornaamste doodsoorzaak aan boord van zeilschepen. Vooral tijdens de eerste expedities naar de Nieuwe Wereld vielen veel slachtoffers. Zo leden de bemanningen van de schepen van de ontdekkingsreizigers Vasco da Gama en Ferdinand Magellaan aan scheurbuik. Ook de Nederlandse zeelieden kregen ermee te maken toen zij langere reizen gingen maken. Zo overleden tijdens de Eerste Vaart van Cornelis de Houtman naar Oost-Indië tientallen bemanningsleden aan scheurbuik.

Verversingsstation

Man had inmiddels al ontdekt dat de klachten na het eten van citrusvruchten snel verdwenen, maar de artsen begrepen nog niet hoe de ziekte ontstond. Hoewel de Verenigde Oost-Indische Compagnie al in 1652 op Kaap de Goede Hoop een verversingsstation inrichtte, zodat de schepen op de heen- en terugweg uit Oost-Indië hun voorraad konden verversen, duurde het nog jaren voordat de relatie met vitamine C werd gelegd.

Zuurkool

De hoogleraar Herman Boerhaave (1668-1738) zag scheubuik rond 1700 nog als een probleem van de bloedcirculatie. De ziekte zou ontstaan door vochtig en koud weer en een tekort aan beweging. De Engelse arts James Lind (1716-1794) zorgde ervoor dat op Engelse marineschepen vanaf 1747 citroensap werd verstrekt. De houdbaarheid van citrusvruchten en vruchtensap bleef nog een probleem. Halverwege de achttiende eeuw ontdekte men dat het regelmatig eten van de langdurig houdbare zuurkool het optreden van scheurbuik voorkwam.

Vitamine C

Scheurbuik ontstaat door een langdurig vitamine-C-tekort. Vitamine C is mede verantwoordelijk voor de productie van collageen. Dat is het eiwit dat zorgt voor de stevigheid van biostructuren. Als er niet voldoende vitamine C aanwezig is, dan voert dit eiwit zijn functie niet of slecht uit. Hierdoor ontstaan zwellingen en bloedingen van het tandvlees, inwendige bloedingen en stijve en pijnlijke ledematen. Scheurbuik komt vanaf het einde van de negentiende eeuw bijna niet meer voor. Ook tijdens de Hongerwinter tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen het voedsel in de Randstad schaars en eenzijdig was, zijn nauwelijks gevallen van scheurbuik vastgesteld.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over de geschiedenis en de cultuur van Nederland waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Nederlanders en de Zeevaart

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.