Turf

Brandstof

In Noord-Europa werd turf vanaf de middeleeuwen gebruikt als brandstof toen ons land grotendeels ontbost was. Turf werd als vervanging voor hout gebruikt; niet alleen in de kachels van de woningen, maar ook bij nijverheid en industrie. Hiervoor werden veengebieden afgegraven waardoor plassen ontstonden.

Veengebieden

Turf ontstaat op dezelfde wijze als steenkool en aardolie. Deze brandstoffen bestaan uit plantaardig materiaal dat wordt gevormd in ondiepe kustzeeën of in vennen en moerasgebieden. Deze gebieden worden veengebieden genoemd. De gedeeltelijk vergane plantenresten worden overdekt met lagen zand en veranderen tenslotte in een min of meer vast materiaal. In tegenstelling tot steenkool en aardolie is turf in een nabij verleden gevormd en bestaat deze brandstof vooral uit mossen en kleinere moerasplanten.

Geschiedenis

Turf werd al in de Romeinse tijd gebruikt. Plinius de Oudere beschreef het gebruik van turf bij de Chauken in zijn studie Naturalis historia. De Chauken zouden modderballen van veen hebben gedraaid die als brandstof werd gebruikt. In de Nederlanden werd tot ver in de middeleeuwen vooral hout als grondstof gebruikt, maar toen de bossen grotendeels waren opgebrand kwam turf op grote schaal in gebruik.

Ontginning

Kloosters speelden in de middeleeuwen een belangrijke rol bij de ontginning van de veengebieden. Een voorbeeld hiervan is de ontginning bij Veenendaal. Bisschop David van Bourgondië liet de naar hem genoemde Bisschop Davidsgrift aanleggen om de gewonnen turf naar Utrecht te vervoeren. In de zeventiende eeuw waren het vooral particulieren en stadsbesturen die zich bezighielden met de ontginning van veengebieden. Ook daar werden kanalen aangelegd om turf uit de veengebieden af te voeren.

Veenkoloniën

Turf was de belangrijkste brandstof in Nederland tot grootschalige winning van steenkool in de twintigste eeuw begon. Vanaf de zeventiende eeuw kwam de meeste turf uit Noord-Oost-Nederland. Ondernemers uit de stad Groningen speelden een belangrijke rol in deze ontwikkeling. De turfproductie kwam in de zeventiende eeuw ook in Drenthe op gang. Hiervoor werden de Hoogeveensche Vaart en het Meppelerdiep verbreed en verdiept. Rond 1920 stortte de turfmarkt in als gevolg van de opmars van de steenkool, maar er is nog lang turf gewonnen. De laatste commerciële vervening in Drenthe werd aan het einde van de jaren zeventig gesloten.

Plaggenhut

Turf werd ook gebruikt als bouwmateriaal. Vooral in arme gebieden zoals de Peel in Noord-Brabant en in de provincies Groningen en Drenthe bouwde men kleine huisjes van turf. Dergelijke huisjes worden plaggenhutten genoemd. Plaggenhutten werden eeuwenlang gebruikt als onderkomens voor de veenarbeiders. Een voorbeeld van een plaggenhut staat in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. De plaggenhut in Arnhem stond oorspronkelijk in Onstwedde, een dorp in de omgeving van Stadskanaal.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over de geschiedenis en de cultuur van Nederland waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.