Slag op de Mookerheide

Oranjeleger verslagen

Een leger van huursoldaten onder leiding van Oranjes broers Lodewijk en Hendrik van Nassau, ontmoette in april 1574 de Spanjaarden ten zuiden van Nijmegen, op de Mookerheide, bij het dorpje Mook aan de rivier de Maas. De opstandelingen wilden de Spanjaarden met een actie in Limburg weglokken bij Leiden. Dit lukte maar de prijs was hoog.

Mookerheide

Bij de Slag op de Mookerheide sneuvelden de beide Nassaus. Het Oranjeleger werd op 14 april 1574 vernietigend verslagen door de Spanjaarden. Na de slag keerden de Spanjaarden terug naar Leiden en hervatten hun beleg. Honderden Leidenaren zouden de hongerdood sterven, voordat de stad in oktober 1574 door de watergeuzen werd ontzet.

Slachtpartij op de Mookerheide

Het Spaanse leger was oppermachtig: zij verloren 150 man, terwijl 3.000 huurlingen van Oranje hun leven verloren. De Spaanse legereenheid stond onder leiding van Sancho d'Avila en Bernardino de Mendoza. De legeraanvoerders van Oranje werden verrast door de Spanjaarden, die via een pontonbrug bij Grave de Maas overstaken en mede daardoor sneller dan gedacht in Noord-Limburg arriveerden.

Moerasgebied

Lodewijk en Hendrik van Nassau hadden aan het begin van de strijd stand kunnen houden, maar na de komst van de Spaanse versterkingen op de Mookerheide werd de situatie onhoudbaar. De Staatse verschansingen werden doorbroken en de ruiters begonnen aan hun beslissende slag. De soldaten van Hendrik en Lodewijk sloegen op de vlucht. Zij vertrokken in de richting van Gennep, maar kwamen daar in een moerasgebied terecht.

Lodewijk en Hendrik van Nassau

Het is niet duidelijk hoe de aanvoerders van Oranje, Lodewijk en Hendrik van Nassau, op de Mookerheide zijn omgekomen. Hun lichamen zijn nooit teruggevonden. Ook een ooggetuigenverslag uit die tijd vertelt ons niet hoe de broers hun leven verloren. Ze sneuvelden tijdens het gevecht of zakten met hun paarden weg in het drassige gebied, meldde een kroniekschrijver uit Gent. In deze Vlaamse stad werd de overwinning gevierd: bij het Spanjaardenkasteel vuurde het kanon saluutschoten af, de kerkklokken werden geluid en er trok een dankprocessie door de straten.

Mookerheide

We weten niet precies zeker waar de Slag op de Mookerheide plaatsvond. Historici nemen aan dat dit gebeurde op de heide bij het dorpje Mook aan de Maas. Het heidegebied ten zuiden van Nijmegen was vroeger aanzienlijk groter. Ook de woonwijk in het zuiden van Nijmegen, genaamd Haterse Hei, was in de zestiende eeuw, toen het leger van Lodewijk en Hendrik van Nassau stootte op het door Sancho d'Avila en Bernardino de Mendoza aangevoerde Spaanse leger, nog onbewoond heidegebied. Enkele historici noemen de plaats waar tegenwoordig het restaurant de Plasmolense Hof staat, de plek waar het Spaanse leger voor het eerst stootte op het leger van de opstandelingen.

Herinnering

Bij de Mookerheide staat nog altijd een aan Maria gewijd kapelletje, dat een lokale katholieke sage vertegenwoordigt. Na afloop van de veldslag doolden er veel lichtjes over de Mookerheide. Deze lichtjes waren de zielen van de gesneuvelden die geen rust konden vinden, meenden gelovigen. Het Mariakapelletje bracht rust. Na de bouw verdwenen de lichtjes boven de Mookerheide.

Heumen

In de veertiende-eeuwse kerk van Heumen bevindt zich een monument ter nagedachtenis aan het sneuvelen in 1574 van graaf Lodewijk en graaf Hendrik van Nassau tijdens de Slag op de Mookerheide. Dit monument uit 1891 werd ontworpen door Franciscus Leonardus Stracké. Het monument werd op 14 april 1891 onthuld. Aan de westgevel van de kerktoren werd in 1939 een monument van Jac Maris aangebracht ter herinnering van de mobilisatie van de infanterie bij de brug en sluis over het Maas-Waalkanaal bij Heumen aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Op dit monument zijn ok Lodewijk en Hendrik van Nassau afgebeeld.

Bevelhebbersstaf

Bij een bezoek van koning Willem-Alexander aan het Vaticaan in juni 2017 overhandigde men hem de 'bevelhebbersstaf van Willem van Oranje'. Nederland kreeg de bevelhebbersstaf in bruikleen. Deze staf was aangetroffen in het jezuïetenklooster waar sinds 1921 een deel van de nalatenschap van de Spaanse bevelhebber Luis de Requesens werd bewaard en zou na de Slag op de Mookerheide in Spaanse handen gekomen zijn.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de Tachtigjarige Oorlog. Lees Tachtigjarige Oorlog als u meer wilt weten over de oorlog van de Nederlandse gewesten tegen Spanje en het ontstaan van Nederland. De Slag op de Mookerheide komt ook voor in onze uitgave Tachtigjarige Oorlog 1568-1648.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Tachtigjarige Oorlog

De Tachtigjarige Oorlog was niet alleen de langstdurende oorlog in de Nederlanden, maar ook de belangrijkste, want de Nederlandse gewesten keerden zich af van het Habsburgse bestuur en daardoor ontstond de zelfstandige staat Nederland. In de Tachtigjarige Oorlog vonden een groot aantal belegeringen en veldslagen plaats. De belangrijkste worden besproken in het 'Tachtigjarige Oorlog 1568-1648: de opstand en het ontstaan van Nederland'. Ook de belangrijkste veldheren, zowel aan Spaanse als aan Nederlandse zijde, zijn te vinden in deze uitgave.
Tachtigjarige Oorlog


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.