Patriotten tegen stadhouder
Tegenstanders van Willem V

Johann Georg Ziesenis: Portret van stadhouder Willem V (detail)
De tegenstanders van de stadhouder van Oranje in de achttiende eeuw in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werden patriotten genoemd. Zij wilden een einde maken aan het absolutistische en falende bestuur van stadhouder Willem V.Falend bestuur
De patriotten werden beïnvloed door de ideeën van Jean Jacques Rousseau, die veel schreef over de volkssoevereiniteit van de burgers. De patriotten wilden dat niet stadhouder Willem V, maar de burgers hun bestuurders en burgemeesters kozen. Zij eisten hervorming van het bestuur en daarmee een einde maken aan het absolutisme waarmee Willem V de Republiek bestuurde.Vroedschap
De meeste steden in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden kenden in de achttiende eeuw een vroedschap, een stadsbestuur dat bestond uit gekozen mannelijke burgers, maar de stadhouder had het recht om in crisistijd nieuwe leden van de vroedschap te benoemen. Deze vroedschappen vormden niet altijd een afspiegeling van de bevolking. De katholieken en doopsgezinden zaten niet in het bestuur en dit was voor hen onverteerbaar. Vooral de aristocratie verzette zich hevig tegen de representatieve volksvertegenwoordiging. Zij wilden de lucratieve en erfelijke bestuursfuncties behouden. Het volk keerde zich af van stadhouder Willem V.Aan het Volk van Nederland
Joan Derk van der Capellen tot den Pol hield het vuurtje brandend met steeds nieuwe pamfletten. Zijn bekendste pamflet was 'Aan het Volk van Nederland'. Dit anonieme pamflet werd in de nacht van 25 op 26 september 1781 verspreid in een groot aantal steden. In 'Aan het Volk van Nederland' stelde Joan Derk van der Capellen tot den Pol dat het hele politieke bestel van stadhouder Willem V corrupt was en omver geworpen diende te worden ten gunste van een democratische republiek. De opsteller had zijn geschrift niet ondertekend, want dan zou hij door de aanhangers van Willem V zijn opgepakt. Pas in 1891 kon de historicus Adriaan Loosjes aantonen dat 'Aan het Volk van Nederland' door Joan Derk van der Capellen tot den Pol geschreven moest zijn.Burgeroorlog
Het anonieme pamflet maakte veel indruk in de Republiek. De patriotten begonnen zich te bewapenen. In talloze steden werden exercitiegenootschappen opgericht naar Schots, Amerikaans en Zwitsers voorbeeld om de burgerij te oefenen in het hanteren van een geweer. Joan Derk van der Capellen tot den Pol (1741-1784) propageerde dit. Hij vond hiervoor inspiratie bij de Britse politicus Johan Wilkes (1725-1797). Het conflict escaleerde in de jaren 1786 en 1787. Er braken gevechten uit die resulteerden in een korte burgeroorlog. Willem V verliet Den Haag, waar de patriotten een grote aanhang hadden. Hij trok zich terug op het Valkhof in Nijmegen.Goejanverwellesluis
In juni 1787 trok prinses Wilhelmina, de echtgenote van Willem V, vanuit Nijmegen naar Den Haag om daar bij de Staten van Holland steun voor haar echtgenoot te krijgen. Zij werd op 28 juni bij de Vlist aangehouden door het exercitiegenootschap uit Gouda en opgebracht naar Goejanverwellesluis. Na twee dagen keerde Wilhelmina terug naar Nijmegen. Frederik Willem II van Pruisen schoot zijn zuster Wilhelmina te hulp. Hij stuurde een Pruisisch leger naar de Republiek. Het goed getrainde leger onder leiding van Karel Willem Ferdinand van Brunswijk-Wolfenbüttel ondervond weinig tegenstand.Nasleep
Nadat de Pruisen ook Amsterdam hadden ingenomen kozen veel patriotten voor een verblijf in het buitenland. Een aantal andere patriotten kreeg de doodstraf, waaronder Robert Jasper van der Cappelen, een neef van de in 1784 overleden Joan Derk van der Capellen tot den Pol. De vonnissen werden niet uitgevoerd. Robert Jasper van der Capellen overleed in juni 1814 in Deventer. Een groot aantal bannelingen zou na de Franse Revolutie in 1794 met het Franse leger onder leiding van Jean-Charles Pichegru terugkeren naar de Republiek. Nederland werd bezet en Willem V scheepte zich in naar Engeland.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over de geschiedenis en de cultuur van Nederland waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Geschiedenis Nederland
Geschiedenis NederlandLeestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip bij liefhebbers
van geschiedenis en cultuur.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
van geschiedenis en cultuur.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Geschiedenis Nederland

Leven in de delta
Geschiedenis

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.