Jacobskerk in Winterswijk

Middeleeuwse dorpskerk

Aan de bouw van de gotische Jacobskerk op de Markt in Winterswijk werd in de tweede helft van de vijftiende eeuw begonnen. De 57 meter hoge toren van de Jabobskerk was rond 1550 klaar. In de kerk zijn middeleeuwse fresco's aangetroffen van Jakobus de Meerdere, de beschermheilige van de pelgrims naar Santiago de Compostella.

Winterswijk

Op een tekening van Cornelis Pronk uit 1734 wordt de Jacobskerk in Winterswijk nog omgeven door grasland. Deze kunstenaar tekende de kerk uit het zuidoosten. De plek waar de fotograaf in 2014 stond was in de achttiende eeuw, toen Pronk hier passeerde, grasland waar verderop twee koeien stonden te grazen. De Jacobskerk stond aan de rand van Winterswijk. Het dorp was klein en stelde niet nog niet veel voor. Tegenwoordig heeft Winterswijk 23.600 inwoners en is daarmee een van de grootste plaatsen in de Achterhoek.

Centraal

De Jacobskerk staat aan de Markt, centraal in het dorp. Bij de kerk komen de wegen naar de omliggende dorpen bijeen. De kerk stond in de middeleeuwen in het middelpunt van het leven. Geestelijken stonden de mens bij alle belangrijke gebeurtenissen in het leven bij. De angst voor de dood was sterk verankerd in de mens. De geestelijken moesten hem bijstaan bij de reis van het tijdelijke naar het eeuwige leven. Zonden konden met een zogenaamde aflaat worden afgekocht. Met de opbrengsten van deze aflaten werd de bouw van kerken gefinancierd.

Bouw Jacobskerk

Op de plaats van de huidige Jacobskerk stichtte abt Bernard van Echternach in 780 een houten kerkje. Zijn opvolger Liudger werd in 805 de eerste bisschop van Münster. De parochie Winterswijk behoorde tot dit bisdom. Het houten kerkje werd vervangen door een stenen kerk. Het eerste stenen kerkje werd in romaanse bouwstijl gebouwd. Het tweede kerkje was groter en was al voorzien van een gotische koorafsluiting. De muren van de noord- en de zuidbeuk van dit kerkje werden in 1470 opgenomen in de huidige Jacobskerk. Deze delen zijn herkenbaar aan de lichte Römer-tufsteen. De Jacobskerk werd in drie fasen gebouwd. Men begon met het koor met het schip tot de triomfboog. Daarna bouwde men deze kerk verder uit naar het westen. De eerste steen voor de kerktoren werd in 1507 gelegd. De toren was rond 1550 gereed, maar stond toen nog los van de kerk. In de laatste fase werden toren en kerk met elkaar verbonden.

Schilderingen

Rond 1600 vond in Winterswijk de Reformatie plaats en werd de Jakobskerk in gebruik genomen door de protestanten. De heiligenbeelden en andere kunstvormen verdwenen uit het kerkgebouw. In 1895 werd aan de noordwand van het koor de schildering 'Het laatste oordeel' blootgelegd. Dit paste niet in de protestantse kerkvisie. De schildering werd afgedekt met een gordijn en verdween later weer onder een kalklaag.

Restauratie

Bij een restauratie in de jaren zestig van de twintigste eeuw vond men meer schilderingen in de kerk. Men besloot deze weer zichtbaar te maken. De schilderingen in het koor en het schip zijn van uitzonderlijke schoonheid en redelijk goed bewaard gebleven. De schilderingen en de teksten in Latijn, Duits en Nederlands zijn uiteraard wel door de tand des tijds aangetast. Aan de stijl is te zien dat verschillende kunstenaars aan de schilderingen hebben gewerkt. In het koor zien we 'Maria met het kind Jezus'. Zij worden geflankeerd door Jakobus de Meerdere, als pelgrim herkenbaar met schelp op zijn hoed, en Paulus met zwaard.

Beschermheilige

De kerk in Winterswijk werd gewijd aan Jakobus de Meerdere. Hij was de beschermheilige van de pelgrims naar Santiago de Compostella. Deze heilige is op drie plaatsen in de Jacobskerk als pelgrim afgebeeld. "De kerk en de forse toren zijn in hoofdzaak uit baksteen opgetrokken, hoewel voor de toren ook een gedeeltelijk natuursteen werd gebruikt," schreef Gerard Hoekstra. "Het koor, het oudste gedeelte van de kerk, zoals wij haar nu zien, moet rond 1472 zijn gebouwd."

Orgel

Het orgel van de Jacobskerk in Winterswijk werd in 1972 gebouwd door de firma Metzler. Dit familiebedrijf werd in 1890 opgericht door Jacob Metzler in Dietikon, een plaatsje bij Zürich in Zwitserland. Metzler maakte gebruik van het oude Naber-orgel uit 1834. Het orgel werd in de oorspronkelijke orgelkast ingebouwd. Het orgelfront en het balkon kregen bij deze renovatie de kleur uit een in 1833 opgesteld schildersrapport: mahonierood. Door de uitzonderlijk fraaie klank van het Naber/Metzler-orgel en de goede akoestiek van de Jacobskerk leent de kerk zich uitstekend voor orgelconcerten.

Jacobuskerk

De Jacobskerk wordt sinds de hervorming gebruikt door de protestanten. De katholieken hadden eeuwenlang in Winterswijk geen kerkgebouw tot hun beschikking. In 1854 kregen zij weer een eigen parochie. Op 2 juli 1869 kon de door architect Hendricus Johannes Wennekers ontworpen Jacobuskerk aan de Misterstraat in Winterswijk in gebruik genomen worden. Ook deze kerk werd gewijd aan Jakobus de Meerdere.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over de geschiedenis en de cultuur van Nederland waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis en Leven in de delta als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Kerken in Nederland
Geschiedenis Gelderland
Geschiedenis Winterswijk

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.