Dertigjarige Oorlog (1618-1648)

Oorlog in Europa

Door spanningen tussen gereformeerde en katholieke staten ontstond aan het begin van de zeventiende eeuw een internationaal conflict. De Dertigjarige Oorlog (1618-1648) woedde vooral in het Heilige Roomse Rijk, de Spaanse Nederlanden, Noord-Spanje en Noord-Italië. Tijdens de Dertigjarige Oorlog kwam zeker dertig procent van de bevolking in de oorlogsgebieden door honger of oorlogsgeweld om het leven.

Verloop Dertigjarige Oorlog

De Dertigjarige Oorlog begon toen Spanje en Oostenrijk het gereformeerde noorden van het Heilige Roomse Rijk veroverden. Zweden zond in 1630 een leger naar het huidige Duitsland om dit ongedaan te maken. Vervolgens zag de Franse koning een kans om Spanje en Oostenrijk te verzwakken. Dit lukte grotendeels, waarna de oorlog werd beëindigd met besprekingen in Osnabrück en Münster: de Vrede van Westfalen.

Reformatie

In de tijd van de reformatie in de zestiende eeuw keerden een aantal Duitse vorsten zich af van het katholieke geloof. Keizer Karel V slaagde er niet in om de afvallige Duitse vorsten terug te brengen in het katholieke kamp. Met de Godsdienstvrede van Augsburg kregen de Duitse vorsten in 1555 het recht om zelf te kiezen welke godsdienst in hun gebied uitgeoefend zou worden. Deze godsdienstvrede maakte een einde aan de geloofseenheid in het Heilige Roomse Rijk.

Aanleiding

De Habsburgers bleven de protestanten in hun gebieden bestrijden. Filips II en zijn opvolgers deden dat in de Nederlanden en Ferdinand II bestreed de Lutheranen in Oostenrijk. De spanningen liep op. In augustus 1608 sloten de protestantse vorsten en rijkssteden binnen het Heilige Roomse Rijk een militaire alliantie. Onder aanvoering van Beieren verenigden de katholieke vorsten zich in juli 1609 in de Katholieke Liga. Toen Ferdinand II in 1617 de hussieten in Bohemen hun godsdienstvrijheid wilde ontnemen sloeg de vlam in de pan. Door zijn verkiezing als keizer van het Heilige Roomse Rijk werd Ferdinand II de leider van de katholieke staten in de Dertigjarige Oorlog.

Republiek

De Republiek der zeven Verenigde Nederlanden steunde het protestantse kamp. Stadhouder Maurits van Nassau steunde zijn neef Frederik van de Palts toen die de Boheemse troon aangeboden kreeg. Een protestant op de troon van Bohemen was onaanvaardbaar voor de Habsburgers. Frederik V van de Palts zou slechts enkele maanden regeren. Na de verloren Slag op de Witte Berg werd hij verbannen. Frederik kreeg daardoor de bijnaam Winterkoning. Hij vestigde zich in de Republiek, waar hij het Kooningshuys in Rhenen zou bouwen. De Republiek bleef het protestantse kamp steunen, omdat dit ook gunstig was voor de strijd tegen de Spaanse overheersing in de Zuidelijke Nederlanden.

Zweden

Keizer Ferdinand II veroverde een groot deel in het noorden van het huidige Duitsland en Denemarken. In 1630 mengde zich Zweden in de strijd. Het Zweedse leger landde bij Wolgast op de Duitse Oostzeekust. Zij verjoegen de keizerlijke troepen uit Pommeren en namen vervolgens Frankfort aan de Oder en Landsberg aan de Warthe in. Toen Maagdenburg zich ook aan Zweedse zijde schaarde, nam Johan t'Serclaes van Tilly met zijn keizerlijke leger deze stad in. Na de verovering slachtte het leger van Tilly 25.000 van de 30.000 inwoners van Maagdenburg af. Dit maakte indruk. Saksen sloot zich nu bij het protestantse kamp aan. Johan t'Serclaes van Tilly werd vervolgens in 1631 in de Slag bij Breitenfeld verpletterend verslagen. Een jaar later won Zweden ook de Slag bij Lützen, maar tijdens deze veldslag sneuvelde de Zweedse koning Gustaaf II Adolf van Zweden.

Frankrijk

De Franse regeringsleider kardinaal De Richelieu had Zweden gesteund, want hij wilde een einde maken aan de Habsburgse omsingeling van Frankrijk. Hij verklaarde Spanje de oorlog en stuurde zijn leger naar de Zuidelijke Nederlanden. Zij versloegen de Spanjaarden bij Hoei en belegerden Leuven. De keizerlijke troepen vielen Frankrijk binnen en brachten verwoestingen aan in Champagne, Bourgondië en Picardië. In het zuiden werd Savoye door Frankrijk veroverd. Hierdoor breidde de oorlog ook uit naar Italië. De Zuidelijke Nederlanden werden echter al snel heroverd door de Habsburgers. Oostenrijk dacht nu ook Duitsland te kunnen heroveren. De aanval van de keizer werd bij Wittstock in Noord-Brandenburg afgeslagen.

Laatste jaren

Oostenrijk verloor nu terrein in Duitsland. Zweden bezette Silezië, Moravië en Bohemen. Spanje stuurde met de Tweede Spaanse Armada 24.000 soldaten naar de Zuidelijke Nederlanden, maar deze vloot werd door Maarten Tromp vernietigd bij Duinkerke en in de Zeeslag bij Duins. De Fransen versloegen de Spanjaarden bij Montjuic. Spanje haalde nog wel enkele overwinningen, maar was financieel uitgeput en kon vanaf 1642 geen groot leger meer op de been brengen. De legers van Frankrijk en Zweden verpletterden de keizerlijke en Beierse legers in 1648 in Zusmarshausen tussen Ulm en Augsburg. De Franse generaal Condé versloeg het Spaanse leger in augustus 1648 bij Lens. Oostenrijk, Beieren en Spanje moesten de strijd nu opgeven.

Vrede van Münster

In Osnabrück en Münster werd lang onderhandeld om een einde te maken aan alle langdurige conflicten in Europa. Tijdens de besprekingen voor de Vrede van Westfalen werden verschillende verdragen afgesloten om het internationale conflict te beëindigen. Met de Vrede van Münster kwam ook een einde aan de Tachtigjarige Oorlog.

Burgerslachtoffers

De Dertigjarige Oorlog was een bijzonder bloedige oorlog. De oorlog werd vooral gevoerd door huurlegers. De soldaten voerden veel plunderingen uit. Hierdoor vielen er ook veel slachtoffers onder de burgerbevolking. Zo werd in Maagdenburg het grootste deel van de bevolking door het leger van de graaf van Tilly afgeslacht. Hierbij kwamen 25.000 mensen om het leven. Tijdens de Dertigjarige Oorlog kwam zeker dertig procent van de bevolking in de oorlogsgebieden door honger of oorlogsgeweld om het leven.

Lees Duitsland: Geschiedenis en Wetenswaardigheden als u uw vakantie in Duitsland wilt voorbereiden of meer wilt weten over de geschiedenis van dit interessante land.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij veel aandacht aan de geschiedenis van Duitsland en de mooiste plekjes in dit land. Als u binnenkort uw vakantie in Duitsland doorbrengt kunt u zich met deze uitgave goed voorbereiden, want 'Duitsland: Geschiedenis en wetenswaardigheden' is niet alleen geschreven voor liefhebbers van geschiedenis. Dertigjarige Oorlog komt ook voor in onze uitgave Duitsland: Geschiedenis en wetenswaardigheden.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Slag op de Witte Berg

Op 8 november 1620 vond tijdens de Dertigjarige Oorlog de Slag op de Witte Berg plaats. Witte Berg was een plaats vlakbij Praag. Het was de eerste grote veldslag in de Dertigjarige Oorlog en ook de meest beslissende.
Slag op de Witte Berg

Duitsland

Duitsland
Geschiedenis Duitsland

In het e-book 'Duitsland: Geschiedenis en wetenswaardigheden' verzamelde Ruud van Capelleveen 150 verhalen die blijk geven van zijn fascinatie voor Duitsland. De onderwerpen in deze uitgave gaan over de geschiedenis van onze oosterburen. Duitsland was eeuwenlang een lappendeken van staatjes en koninkrijkjes. Niet veel Nederlanders weten dat Duitsland pas in 1871 door Otto von Bismarck tot een eenheid werd gesmeed. In deze uitgave staan 150 interessante en fraai geïllustreerde verhalen met wetenswaardigheden over de geschiedenis van Duitsland.
Bekijk: Duitsland



'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' is de 'wie is wie' van deze oorlog. In deze publicatie nam Ruud van Capelleveen de belangrijkste personen op die een rol van betekenis speelden in dit wereldomvattende conflict. U kunt in deze biografiën snel de belangrijkste feiten opzoeken.
In 'Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers' van Ruud van Capelleveen treft u de biografieën aan van 165 mannen en vrouwen die in deze oorlog een beslissende rol speelden.
Tweede Wereldoorlog: de hoofdrolspelers

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.