Waterstaatskerk

Overheidssteun voor kerken

Met financiële steun van de Nederlandse overheid werden tussen 1824 en 1875 kerken in Nederland gebouwd. Deze kerken werden Waterstaatskerken genoemd, omdat het ministerie van Waterstaat veel invloed had. Rijkswaterstaat hield toezicht op de bouw en hielp soms ook bij het ontwerp.

Franse tijd

Het bezit van deze kerken was veelal na de reformatie en de beeldenstorm overgegaan van de katholieken naar de protestanten. De godsdienststrijd laaide weer op in de Franse tijd, toen een groot aantal kerken door de Franse bestuurders waren teruggegeven aan de katholieken, want zij maakten geen onderscheid in geloof. De katholieken konden hun schuilkerken verlaten en weer openlijk blijk geven van hun overtuiging. De emancipatie van de katholieken zorgde voor onrust in Nederland. Deze strijd ging door toen de Fransen in 1815 waren verslagen. De overheid besloot in 1824 dat er geen kerk meer gebouwd mocht worden zonder dat het Ministerie van Eredienst hiervoor toestemming had gegeven.

Waterstaat

Het ontwerp van een door de overheid gefinancierde kerk moest worden goedgekeurd door de ingenieurs van het ministerie van Waterstaat, dat ook toezicht hield op de bouw. Soms werd ook een architect ter beschikking gesteld, of hielp men het kerkbestuur bij het vinden van een geschikte architect. Er is geen sprake van een specifieke Waterstaatsstijl. De ingenieurs stelden geen eisen met betrekking tot het uiterlijk op. Toch hebben deze kerken stijlovereenkomsten, omdat de regeling een beperkt aantal jaren heeft bestaan. Met een financiële regeling wilde de regering een einde maken aan de conflicten tussen de katholieken en de hervormden over het bezit en het gebruik van de oude kerken.

Grondwetsherziening van 1848

De Grondwetsherziening van 1848 resulteerde in de scheiding van kerk en staat. Als gevolg hiervan werd de rol van de ministeries voor Eredienst geringer bij de kerkenbouw en werden de subsidiebedragen verlaagd. Bovendien waren er steeds meer professionele architecten beschikbaar, waardoor de rol van Waterstaat afnam. De kerkbesturen hadden steeds minder behoefte aan de expertise van Rijkswaterstaat.

Voorbeelden

Voorbeelden van Waterstaatskerken zijn de Mozes en Aäronkerk in Amsterdam en de Bartholomeus Kerk in Waspik. Vermeldenswaardig zijn nog de protestantse Leopoldskerken die tussen 1835 en 1839 in Meerssen, Beek, Gulpen en Heerlen werden gebouwd. Deze kerken werden op kosten van de Belgische overheid en onder toezicht van Belgische Waterstaatsingenieurs gebouwd. Dit gebied in Limburg werd pas in 1939 met het Verdrag van Londen aan Nederland toegewezen.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over de geschiedenis en de cultuur van Nederland waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Kerken in Nederland

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.