Borne

Plaats in Overijssel

De Overijsselse plaats Borne werd in 1206 voor het eerst genoemd in een akte. De bisschop van Utrecht verkreeg toen van de abt van Ruinen de zeggenschap over de kerk en enkele andere rechten. Borne was eeuwenlang een agrarische gemeenschap. Er werd veel armoede geleden.

Textiel

In 1828 stichtte Salomon Jacob Spanjaard een textielfabriek in Borne. Zijn familie bepaalde tot de Tweede Wereldoorlog het lot van de inwoners, want een groot deel van de mannelijke bevolking werkte in de fabriek van Spanjaard, de NV Stoomspinnerijen en -weverijen v/h S. J. Spanjaard. Jacob Spanjaard (1873-1934) verkreeg daardoor de bijnaam 'God van Borne'. De industrieel duldde geen tegenspraak. De gemeente en de verenigingen konden geen besluit nemen zonder zijn instemming. Vanwege een tekort aan arbeidskrachten uit Borne, liet hij arbeidersgezinnen uit de Drentse en Noordwest-Overijsselse veengebieden komen. Voor hen bouwde hij in de jaren dertig tweehonderd woningen. De wijk waar deze huizen staan wordt Spanjaardswijk genoemd.

Beschermd dorpsgezicht

Een deel van Borne is beschermd dorpsgezicht. Er staan tientallen rijksmonumenten. Het oudste deel van de Oude Kerk dateert uit de veertiende eeuw. Het koor van deze kerk stamt uit de vijftiende eeuw. De Sint-Stephanuskerk aan de Grotestraat werd in 1887 ontworpen door architect Nicolaas Molenaar sr. De achtkantige naaldspits staat tussen vier topgevels. Er staan nog enkele kerkgebouwen in Borne. In de Baptistenkerk uit 1949 aan de Twijnerstraat komen tegenwoordig ook gastgebruikers, zoals verenigingen, samen. De Sint-Theresiakerk van architect Wolter te Riele uit 1935 werd in 2015 buitengebruik gesteld en verbouwd tot gezondheidscentrum. De voormalige synagoge van Borne staat aan de Ennekerdijk. Het initiatief tot de bouw was genomen door de industrieel Salomon Jacob Spanjaard. Als gevolg van de holocaust bleef na de Tweede Wereldoorlog een te kleine gemeenschap achter. Het gebouw verloor in 1964 haar functie als synagoge.

Bussemakerhuis

Het Bussemakerhuis, een woning en handelshuis, aan de Ennekerdijk stamt uit 1655. Het pand werd in 1779 in de huidige vorm verbouwd door het echtpaar Jan Bussemaker en Trijntje Hulshoff. Een gevelsteen herinnert aan deze verbouwing. Bussemaker voorzag de plaatselijke thuiswevers van garen en kocht hun linnen op om het in het westen van Nederland door te verkopen. Het is het enige bewaard gebleven fabrikeurswoning in Overijssel. Het Bussemakerhuis is nog grotendeels in originele staat. Het huis werd in de jaren negentig van de twintigste eeuw opengesteld.

Klopjeswoningen

De klopjeswoningen aan de Koppelsbrink werden in 1786 gebouwd door het echtpaar Janne Schildman en Janna Bloemen. De woningen waren bedoeld voor vrouwen die voor een religieus leven kozen. Een dergelijke vrouw werd 'klopje' genoemd. Elders in het land werden dergelijke religieuze vrouwen ook wel begijntjes of kwezels genoemd. Dit was een veelvoorkomend verschijnsel. In de negentiende eeuw stonden er nog honderden klopjeswoningen in Twente. Die zijn allemaal verdwenen of verbouwd. De klopjeswoningen in Borne zijn de enige nog originele in Twente.

Bestuur

De prachtige villa Elisabeth uit 1895 van architect Albert Karel Spanjaard werd van 1930 tot 1993 gebruikt als gemeentehuis van Borne. Tot de gemeente Borne behoren ook de dorpskernen Hertme en Zenderen. Tot 2001 behoorde ook Bornerbroek tot de gemeente Borne, maar dit dorp werd bij een gemeentelijke herindeling in Overijssel bij de gemeente Almelo gevoegd.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over de geschiedenis en de cultuur van Nederland waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Geschiedenis Overijssel

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.