Philips zonder licht

Multinational

In de twintigste eeuw groeide Philips uit tot een multinational die met veel productsoorten op veel markten actief was. In de laatste twee decennia van die eeuw kwam de kentering. Verschillende bedrijven werden losgemaakt van Philips, zoals de televisietak, platenmaatschappij Polygram, chipmachinefabrikant ASML en chipfabrikant NXP. Deze bedrijfsonderdelen bleken als zelfstandige bedrijven aanzienlijk succesvoller dan als Philips-dochter.

Gezondheidszorgbedrijf

In september 2014 kondigde Philips-president Frans van Houten een nieuwe splitsing aan. Het elektronicabedrijf verzelfstandigde zijn lampentak. De omzet van de lampendivisie bedroeg in het voorgaande jaar 8,4 miljard euro, maar er bestond te weinig synergie met de activiteiten waar Philips de toekomst mee in wil. Na de afsplitsing van de lichtdivisie behoudt het bedrijf Healthcare en Consumer Lifestyle, die samengevoegd worden. Zo wordt Philips een gezondheidszorgbedrijf met een omzet van ongeveer 15 miljard euro.

Dinosaurus

Philips werd eens de gloeilampenfabrikant uit het zuiden van het land genoemd. Aan het begin van de 21e eeuw was Philips al lang geen lampenbedrijf meer. Het afstoten van bedrijfsonderdelen paste in een trend. "Het einde van de industriële conglomeraten à la Philips is vaak voorspeld," schreef het NRC Handelsblad in haar commentaar. "Dit klassieke conglomeraten, die meerdere kernactiviteiten op meerdere markten voor verschillende afnemers onder één dak combineerden, golden in managementverhandelingen als de dinosaurussen van het kapitalisme. Op een dag zouden zij uitsterven."

Bakermat

Lichtactiviteiten vormden de bakermat van het concern. In 1882 waren de eerste bruikbare gloeilampen op de markt gekomen. De uitvinding van de gloeilamp kent veel aartsvaders. Als uitvinder werd de Amerikaan Thomas Alva Edison genoemd, maar ook anderen, zoals De Changy, Göbel, Grove, Lodyguine, Starr en Swan waren belangrijk voor de ontwikkeling van de gloeilamp. Edison slaagde er slecht in om zijn patenten op de gloeilamp te beschermen. Al snel waren er tientallen bedrijven die gloeilampen produceerden. In 1891 werd Philips & Co opgericht met als doel 'het fabriceren van gloeilampen en andere elektronische artikelen, benevens het drijven van handel daarin.' Het familiebedrijf werd gedreven door Gerard (1858-1941) en Anton (1874-1951) Philips. Hierbij kregen zij hulp van hun vader, de Zaltbommelse bankier en tabakshandelaar Frederik Philips.

Voorstudie

Gerard Philips bezocht de Polytechnische School in Delft. Na zijn afstuderen werkte hij bij elektrificatieprojecten in de scheepsbouw. Hij werkte bij een scheepsbouwbedrijf in Vlissingen en vanaf 1884 in Glasgow. In Schotland las hij in het weekblad The Electrician een reeks artikelen over de gloeilamp en volgde hij een avondcursus aan het Glasgow College of Science and Arts, waar hij leerde lichtkracht te meten en weerstanden te ijken. Gerard Philips maakte korte tijd deel uit van een onderzoeksgroep van het Natural Philosophy Department van de Universiteit van Glasgow en deed aansluitend ervaring op bij een aantal Britse en Duitse fabrikanten van gloeilampen en andere elektronische apparaten.

Experimenten

In 1890 had hij genoeg informatie verzameld en begon met de scheikundige Jan Jacob Reesse te experimenteren met de vervaardiging van gloeilampen. Dit gebeurde in een primitief laboratorium in de kelder van het ouderlijk huis van Reesse aan de Herengracht in Amsterdam. Gerard Philips hoefde zich niets aan te trekken van de buitenlandse octrooien, want die genoten van 1869 tot 1910 in Nederland geen wettelijke bescherming. Nederland was met Zwitserland een vrijplaats voor industriële namaak, schreef Wim Wennekes in 'De aartsvaders: grondleggers van het Nederlandse bedrijfsleven'. "Philips kon daardoor van start gaan zoals later Japan: met het brutaalweg kopiëren van andermans uitvindingen."

Oprichting

De fabriek van Gerard Philips werd gefinancierd door zijn vader, Frederik Philips. Gerard gebruikte de Brit Charles John Robertson, een medewerker van de gloeilampenfabriek Boudewijnse in Middelburg. Robertson maakte als toekomstig medefirmant kostprijscalculaties en verschafte Philips met nuttige informatie over de productie van gloeilampen, maar hij werd door Gerard terzijde geschoven toen bleek dat de marge te klein was voor drie firmanten. Eerder had hij ook al afscheid genomen van Jan Jacob Reesse. Vader en zoon Philips werden zo de aartsvaders van het gloeilampenbedrijf in Eindhoven dat Gerards jongere broer Anton later tot een wereldconcern zou uitbouwen.

Kartelvorming Philips

Philips en zes andere elektronicabedrijven zijn door de Europese Commissie beboet. De bedrijven moeten in totaal 1,5 miljard euro betalen. De megaboete voor Philips is 509 miljoen. Het is de hoogste boete voor kartelvorming die ooit door de Europese Commissie is opgelegd.
Kartelvorming Philips

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. Lees onze gewaardeerde nieuwsbrief met tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Gerelateerd

Bedrijfsgeschiedenis
Economie

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.