Geschiedenis HEMA: Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam

Nederlands warenhuis

Bij de ingang van elke Nederlandse vestiging van de HEMA staat een bak rookworsten. De eenheidsworst van de HEMA werd het uithangbord voor het in 1926 gestichte bedrijf. De eerste vestiging van de Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam opende op 5 november 1926 in de Kalverstraat in Amsterdam haar deuren. De stuntwinkel begon met de eenheidsprijzen 25 en 50 cent, maar al snel kwamen er meer prijsklassen.

Eenvoud

De oprichters van de HEMA, Leo Meyer en Arthur Issac waren ook eigenaar van De Bijenkorf, een warenhuis dat zich vooral richtte op de rijke Amsterdammer. Met de HEMA ontwikkelden zij een winkelformule voor de onderkant van de markt. De HEMA bood geen diep, maar een goedkoop assortiment. Van elk product was er slechts één type.
In tegenstelling tot andere warenhuizen als De Bijenkorf en Vroom en Dreesmann, richtten Meyer en Isaac zich met de HEMA vooral op consumenten met een krappe beurs. Het warenhuis specialiseerde zich in producten voor dagelijks gebruik. Het grootste deel van het assortiment werd speciaal voor HEMA geproduceerd. HEMA maakte naam met een aantal opvallende producten, zoals de tompoes en de rookworst. Het bedrijf begon in 1936 met de verkoop rookworsten. Deze rookworst groeide uit tot een icoon.

Rookworst

Op deze foto ziet u de gevel van de HEMA-vestiging aan de Kruisstraat in Haarlem. Voor het raam eten en drinken de bezoekers van het restaurant. De uitstraling van de gevel sluit goed aan bij de winkelformule. "HEMA maakt het dagelijks leven graag leuker en gemakkelijker met producten die uitblinken in bijzondere eenvoud," zegt de HEMA in een aanbeveling. "HEMA-producten worden getoetst op kwaliteit, milieuvriendelijkheid en veiligheid" en "omdat HEMA alles zelf ontwikkelt, blijven de prijzen laag en de kwaliteit hoog."
De reclametaal van de winkelketen HEMA is net zo smakelijk als de rookworst: "HEMA staat midden in de maatschappij en dicht bij de mensen. Wij nemen verantwoordelijkheid voor die samenleving en streven voortdurend naar een juiste balans tussen mens, milieu en bedrijfsvoering."

Lion Capital

In 2007 werd de HEMA voor 1,1 miljard euro gekocht door de Britse investeringsmaatschappij Lion Capital. "HEMA heeft een sterk track record van winstgevende groei, uitstekende vooruitzichten en zeer ervaren management," meldde het persbericht. "Het management van zowel HEMA als Lion Capital is ervan overtuigd dat de overeenstemming reële toegevoegde waarde zal leveren voor alle stakeholders en significant groeipotentieel biedt voor HEMA."
De HEMA heeft niet alleen eigen vestigingen, het winkelbedrijf is met 250 aangesloten franchiseondernemers tegenwoordig ook één van de grootste franchisegevers van Nederland. Regelmatig komen er winkels bij. In 2012 opende de HEMA nieuwe vestigingen in Berlicum, Enschedé en Bemmel. Met een filiaal in winkelcentrum Hasselo in Hengelo kwam het winkelaantal in mei 2012 op 500.

Echt HEMA

In de jaren dat Lion Capital eigenaar was werd er flink gesleuteld aan het imago van de winkelketen. Men bedacht onder meer de slogan Echt HEMA. Het assortiment van de HEMA werd door Lion Capital uitgebreid met een aantal branchevreemde producten, zoals verschillende verzekeringen, een notarisservice, een fotoservice en een aantal reizen. Onder de naam 'Lekker weg' bood HEMA vakantietripjes aan. Omdat u kunt kiezen uit meer dan twintig thema's, is er altijd een uitje dat binnen uw budget past, zei het warenhuis. Het zijn producten met een hoge toegevoegde waarde, dus winst voor de HEMA. "Heb je zin om samen even iets leuks te doen, of wil je iemand anders verrassen met een origineel cadeau?" 'Lekker weg' was een soort cadeaubon: de klant kreeg een themadoosje met een tegoedpas en een boekje met en beschrijving van de arrangementen. De ontvanger kon op de website van de HEMA een arrangement uitzoeken.

Mislukte verkoop

Het hoofdkantoor van HEMA bleef in Amsterdam, maar het winkelbedrijf was vanaf 2007, toen Lion Capital eigenaar werd, geen echt Nederlands bedrijf meer. Dit Britse investeringsfonds zocht lang naar een koper en dacht het winkelbedrijf in 2018 te kunnen verkopen aan Core Equity Holdings, een investeringsmaatschappij uit Brussel. Voor de overname zou Core Equity ongeveer een miljard euro betalen. Dat was iets minder dan de aankoopprijs van Lion Capital in 2007, maar dit investeringsbedrijf haalde volgens het dagblad De Telegraaf in tien jaar 300 miljoen aan dividend uit de HEMA. Omdat de aankoop vrijwel geheel met vreemd vermogen werd gekocht zou Lion Capital toch een mooi rendement op haar 'investering' hebben gekregen, maar er kwam een kink in de kabel. De verkoop ging op het laatste moment niet door, omdat Core Equity niet kon leven met de voorwaarden die de franchisers van HEMA hadden bedongen op de verkoop die via de website werd afgehandeld. Core Equity vond dat daardoor te weinig winst gemaakt kon worden met de online verkoop.

Internet

De franchisenemers verenigden zich in de Vereniging Aangesloten Bedrijven HEMA (VAB). Hierin waren 250 zelfstandige HEMA-winkels aangesloten. Er liepen meerdere rechtszaken, over onder meer online verkoop. Bijna alle winkels die gebruik maakten van de franchiseformule presteerden slecht op het internet. Ook HEMA kon de draai naar de webwinkel niet maken, omdat dit inging tegen de belangen van de winkelfranchisers. De directie van de HEMA gaf de franchisers daarom een flinke vergoeding voor de online verkoop aan klanten in de postcodegebieden van de betreffende winkel. Maar deze vergoeding was zo ruim dat er nauwelijks winst met de webwinkel kon worden gemaakt. Het bedrijf werd daardoor onverkoopbaar, dacht Lion Capital. Onder druk van Lion Capital voerde HEMA verschillende processen met franchisers om de overeenkomst met betrekking tot online verkopen aan te passen.

Marcel Boekhoorn

Deze rechtszaken werden ingetrokken toen Lion Capital in oktober 2018 toch een koper voor de HEMA vond. De Nederlandse ondernemer Marcel Boekhoorn kocht het warenhuis voor een onbekend bedrag. Marcel Boekhoorn verdiende honderden miljoenen met de verkoop van bedrijven als Bakker Bart en Telfort. Hij is eigenaar van Ouwehands Dierenpark en heeft een groot belang in de High Tech Campus Eindhoven.
Prioriteit van HEMA is om nu verder financieel gezond te worden, zei bestuursvoorzitter Tjeerd Jegen tijdens de persbijeenkomst waarin het nieuws over de overname bekend werd gemaakt. Tjeerd Jegen was blij met Marcel Boekhoorn. "Dit is het beste scenario voor HEMA, onze klanten, medewerkers en franchisenemers. Marcel Boekhoorn en zijn team hebben in de afgelopen jaren laten zien dat zij betrokken zijn bij hun deelnemingen, ondernemerschap stimuleren en een sterke investeringsvisie hebben," zei Jegen. Ook de vertegenwoordiger van de VAB, Paul Loeff, stuurde een opgewekt persbericht de wereld in. "Deze succesvolle uitkomst is geweldig nieuws voor alle betrokkenen. De geschilpunten uit het verleden zijn zeer constructief besproken en opgelost. De rechtszaken en opzeggingen zijn van tafel. Over de e-commercekosten zijn nieuwe afspraken gemaakt."

Loden last

Het Boekhoorn-sprookje had geen gelukkig slot. Na de overname had Marcel Boekhoorn de schuld van HEMA al een "loden last" genoemd. Bij de overname loste Boekhoorn 100 miljoen af, maar de resterende schuld was nog steeds veel te hoog. De jaarlijkse rentebetalingen van 50 miljoen euro zorgden voor een jaarlijks exploitatieverlies en belemmerde het bedrijf in het doen van nieuwe investeringen. Boekhoorn bracht samenwerkingen van HEMA met Jumbo en de Franse supermarktketen Casino tot stand en hij slaagde er later nog in om 15 miljoen euro af te lossen. Toen door het coronavirus de buitenlandse filialen gesloten moesten worden en de kopers wegbleven uit de Nederlandse winkels, besloot Boekhoorn dat ingegrepen moest worden. Hij bood aan om opnieuw geld in HEMA te zullen steken als de schuldeisers een groot deel van hun schuld zouden kwijtschelden.

Onmogelijke schuld

In april 2020 raakten Boekhoorn en de schuldeisers verwikkeld in een harde onderhandelingsstrijd over de schuldpositie. Het warenhuis moest op 15 juni 2020 de jaarlijkse rente van 50 miljoen betalen, maar het bedrijf had het geld niet, mede door de stagnerende verkopen door de coronacrisis. Op 14 juni werd duidelijk dat Boekhoorn niet bereid bleek om dit bedrag op tafel te leggen. Ramphastos, de investeringsmaatschappij van Boekhoorn meldde dat de gesprekken met de schuldeisers op niets waren uitgelopen. Zij hadden echter niet stilgezeten en een eigen plan getrokken, want als HEMA de rente niet kon betalen, dan zouden zij volgens Amerikaans recht automatisch aandeelhouder worden.

Schuldsanering

Op 15 juni 2020 werd de rente niet betaald en kwam het bedrijf in handen van de schuldeisers. Deze buitenlandse investeerders namen het bedrijf over van eigenaar Marcel Boekhoorn en verlaagden de schuld van 800 naar 300 miljoen. Ook kreeg HEMA een eenmalige kapitaalinjectie van 42 miljoen euro. De familie Van Eerd, eigenaar van de supermarktketen Jumbo, mengde zich in de biedingsstrijd die ontstond na het vertrek van Marcel Boekhoorn. Zij wilden samen met de Nederlandse investeringsmaatschappij Parcom voor 400 miljoen euro HEMA kopen. De kopers brachten zelf 75 miljoen euro in. De rest werd gefinancierd met bankleningen. Een van de andere gegadigden was investeringsmaatschappij Alteri, dat eerder betrokken was bij de overname en het faillissement van de speelgoedketen Intertoys, maar de directie van HEMA ging liever verder met Van Eerd en Parcom, omdat de Jumbo-familie een jarenlange ervaring in de detailhandel inbrachten. Bovendien konden de familie Van Eerd, Parcom en hun banken de schuld van de voormalige eigenaren aflossen, waardoor de rentelasten flink daalden.

Eigenaren HEMA

De familie van Eerd wilde de aankoop van HEMA niet door Jumbo laten doen, omdat de aspiraties van de supermarkt daar teveel onder zouden leiden. Zij financierden de aankoop daarom uit het familiekapitaal dat werd beheerd door Mississippi Ventures. Parcom is een Nederlandse investeringsmaatschappij bestuurd door Bas Becks, Gijs Vuursteen, Erik Westerink en anderen. Parcom splitste zich in 2016 af van verzekeraar Nationale Nederlanden, maar bestaat al sinds 1982. Sindsdien werd belegd in meer dan honderddertig bedrijven.

Bakkerijen

Behalve de rookworst werd ook de tompouce van de HEMA een begrip in Nederland. De tompoucen, taarten, vlaaien kwamen jarenlang uit de eigen bakkerijen. In november 2021 verkocht HEMA de bakkerijen in Doetinchem, Dordrecht, Helmond, Sneek en Zwolle aan het familiebedrijf Bacu in Uden. Bacu is de leverancier van brood en banket van de zevenhonderd Jumbo-supermarkten. De verkoop van de bakkerijen maakte deel uit van de strategische reorganisatie van de HEMA.

(Dit artikel kwam in samenwerking met L.A. Dumonde tot stand.)

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. Lees onze gewaardeerde nieuwsbrief met tips en wetenswaardigheden over geschiedenis en cultuur.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Gerelateerd

Bedrijfsgeschiedenis

Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.
Leven in de delta


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.