Alexej von Jawlensky (1864-1941)

Russisch/Duitse expressionistische kunstenaar

De expressionistische kunstenaar Alexej von Jawlensky werd geboren in Rusland. Hij vestigde zich in 1896 samen met Marianne von Werefkin in Duitsland, waar hij bevriend raakte met Wassily Kandinsky. Met anderen richtte hij in München de invloedrijke kunstenaarsgroep 'Der Blaue Reiter' op.

Opleiding

Alexej von Jawlensky, ook wel geschreven als Yavlensky, werd op 25 maart 1864 geboren in Torzjok in Rusland. In 1874 verhuisde het gezin naar Moskou, waar hij het gymnasium bezocht. Alexej von Jawlensky diende van 1882 tot 1896 als officier in het leger. Daarnaast volgde hij vanaf 1889 een studie aan de kunstacademie in Sint-Petersburg. Alexej von Jawlensky verliet na zijn afstuderen Rusland.

München

Samen met Marianne von Werefkin ging Alexej von Jawlensky in 1896 naar Duitsland, waar hij in München de particuliere schilderschool van Anton Azbe bezocht. München was in die tijd het belangrijkste kunstcentrum van Duitsland. In deze stad leerde hij Wassily Kandinsky kennen, met wie hij een levenslange vriendschap zou onderhouden. In 1903 nam de kunstenaar deel aan de tentoonstelling van de Berlijnse Secession. Vier jaar later bezocht Alexej von Jawlensky Parijs en ontmoette hij onder meer Henri Matisse.

Der Blaue Reiter

Reeds rond de eeuwwisseling bracht Von Jawlensky de verf in sterke tonen aan, waardoor een krachtige uitdrukking werd verkregen. In de zomer van 1908 raakte Jawlensky in Murnau am Staffelsee los van de academische tradities en impressionistische invloeden. Jawlensky schilderde nu emotioneel geladen landschappen en legde daarmee de basis voor het lyrisch expressionisme. In 1909 behoorde Alexej von Jawlensky tot de oprichters van de kunstenaarsgroep Neue Künstlervereinigung München. Drie jaar later trok Von Jawlensky zich terug uit deze vereniging en nam deel aan de eerste tentoonstelling van Der Blaue Reiter.

Die Blauen Vier

Na 1912 concentreerde Alexej von Jawlensky zich op het portret. Een mooi voorbeeld daarvan is 'Vrouwenkop' uit 1911, dat een van de topstukken in het Kunstmuseum in Den Haag is. Het gezicht op dit schilderij is opgebouwd uit rood en blauw. De geelgroene ogen van de vrouw verbeelden een heftige gemoedstoestand. Hij varieerde op dit thema in omvangrijke series en abstraheerde de omgeving steeds verder. Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog zag Alexej von Jawlensky zich genoodzaakt om zich in het veilige Zwitserland te vestigen.

Zwitserland

Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakte Rusland in oorlog met Duitsland. Zwitserland was neutraal. Daar voelden Jawlensky en Werefkin zich veilig. Jawlensky kwam met Werefkin, vriendin Helene en zoon Andreas terecht in Saint-Prex aan het meer van Genève. Zijn atelier was slechts een klein kamertje. Hier schilderde hij steeds weer het uitzicht uit het raam. Hier ontstonden zijn eerste 'Variationen'. Deze variaties tonen landschappen in heldere kleurvlakken op klein formaat. Ook na zijn vertrek uit Saint-Prex zou Jawlensky blijven doorwerken aan deze steeds abstracter wordende serie landschappen.

Meditatie

Jawlensky zou ook in zijn vrouwenkoppen tot verdere vereenvoudiging komen. Het seriematige heeft een mediatief aspect. De kunstenaar had jaren eerder al kennisgemaakt met de Willibrord Verkade. Deze Nederlandse monnik had hem de ogen geopend voor het laten samengaan van gevoel en waarneming. Later maakte hij ook kennis met Rudolf Steiner, de grondlegger van de antroposofie, en verdiepte Jawlensky zich ook in de yogaleer. Het seriematige zou een rode draad in zijn oeuvre blijven vormen.

Wiesbaden

In 1921 keerde hij terug naar Duitsland en vestigde zich in Wiesbaden. Samen met de kunstenaars Lyonel Feininger, Wassily Kandisky en Paul Klee richtte Von Jawlensky in 1929 Die Blauen Vier op. Dat jaar kreeg de kunstenaar bovendien te maken met de eerste verlammingsverschijnselen. De kunstenaar werd getroffen door zware artritis. Hij raakte verlamd aan vingers en ellebogen en moest op een nieuwe manier leren schilderen. Dit deed hij met gestrekte armen. Het penseel klemde hij tussen zijn handen. Op deze manier schilderde Jawlensky tussen 1934 en 1937 ongeveer duizend kunstwerken. Dit zijn vaak kleine seriematige werken. Meestal zijn ze niet veel groten dan achttien bij dertien centimeter.

Overlijden

Adolf Hitler was in Duitsland inmiddels aan de macht gekomen en introduceerde het begrip 'ontaarde kunst'. Nadat de kunstenaar in 1933 reeds een expositieverbod was opgelegd werden in 1937 ruim zeventig werken van zijn hand in beslag genomen. In 1938 verergerden de ziekteverschijnselen dramatisch: De kunstenaar raakte volledig verlamd. Alexej von Jawlensky overleed op 15 maart 1941 in Wiesbaden.

Lees Duitsland: Geschiedenis en Wetenswaardigheden als u uw vakantie in Duitsland wilt voorbereiden of meer wilt weten over de geschiedenis van dit interessante land.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij veel aandacht aan de geschiedenis van Duitsland en de mooiste plekjes in dit land. Als u binnenkort uw vakantie in Duitsland doorbrengt kunt u zich met deze uitgave goed voorbereiden, want 'Duitsland: Geschiedenis en wetenswaardigheden' is niet alleen geschreven voor liefhebbers van geschiedenis.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Duitsland

Duitsland
Kunst in Duitsland

Met 'Uit de kunst' van Ruud van Capelleveen komt u veel te weten over belangrijke kunststromingen en kunstenaars. De auteur koos interessante voorbeelden. De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake. 'Uit de kunst' is een gevarieerde bundel over kunst en kunstenaars.
Uit de kunst

In 'Kijken naar kunst' staan honderdvijftig interessante en fraai geïllustreerde verhalen van Ruud van Capelleveen over opmerkelijke kunstenaars. Hij koos interessante voorbeelden.
De belangrijkste kunststromingen tussen de renaissance en de twintigste eeuw komen in deze uitgave ter sprake.
Kijken naar Kunst

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.